Voel het oppervlak van het ruwe karton tussen je vingers, houd het witte vel papier tegen het licht en zie de nerven en vezels. Je kijkt naar de schoonheid en eenvoud van onbewerkt karton of papier. Sober, puur en ingetogen en al decennialang een bron van inspiratie voor beeldend kunstenaars en vormgevers. Zodra de kunstenaar het materiaal ter hand neemt, krijgt het papier of karton nieuwe vormen; vormen die verhalen vertellen, ons raken, aan het denken zetten, verbazen en verrassen door het monumentale en imposante of juist het tactiele en gedetailleerde van het kunstwerk. CODA Museum Apeldoorn brengt van 11 juni tot en met 12 november 2023 het werk van 22 kunstenaars uit binnen- en buitenland samen in de elfde editie van CODA Paper Art.
Wie papier en karton zegt denkt waarschijnlijk aan dat vel uit de printer, een verfrommeld boodschappenlijstje onderin de tas, een kindertekening, een brief, verhuisdoos of de verpakking van je bestelling. CODA Paper Art 2023 toont met een grote diversiteit aan werk – van collages en designobjecten tot mode, performances, kinetische kunst, sculpturen en videowerk – hoe het materiaal de hedendaagse kunstenaar inspireert. Een aantal kunstenaars realiseerde speciaal voor deze editie van Paper Art nieuw werk. Maartje Korstanje (1982, NL) maakte in opdracht van CODA een nieuw, groot werk waarmee ze de relatie tussen mens en natuur onderzoekt. Stefan Venbroek (1980, NL) creëerde met papier, karton, verf, ecoline en animatietechnieken een bijzondere, hypnotiserende wereld.
CODA Paper Art 2023 laat ook zien dat het ambachtelijke van papierkunst heel veel meer is dan enkel knippen en vouwen; de beeldende kwaliteit kan ook voortkomen uit wetenschappelijk onderzoek, de ontwikkeling en het toepassen van nieuwe technieken en innovatieve materiaalbewerkingen. Kunstenaar en bioloog Ana Oosting (1985, NL) toont bijvoorbeeld de wonderschone complexiteit van een simpele vouw met een variant van Changing the Gaussian Curvature die ze speciaal voor Paper Art ontwikkelde. Een mathematische benadering van papier zien we ook in het werk van Fung + Bedford. Angela Fung (1970, MZ) en Ashley Bedford (1964, UK) zijn gefascineerd door de mogelijkheid om met slechts een paar bewegingen (knijpen, draaien en vouwen) een 2D-object om te vormen tot een nieuwe 3D-vorm. Voor Paper Art werd een ambitieuze installatie gemaakt, passend bij de hoge, lichte ruimte van CODA Museum. De schoonheid en verbeeldingskracht van de vouw in het vel papier komen eveneens tot uitdrukking in het werk van Simon Schubert (1976, DE). Hij creëert met een precieze, ingenieuze vouwtechniek de illusie van een driedimensionale wereld die ook het ambacht en vakmanschap van de kunstenaar toont.
Een aantal kunstenaars besteedt aandacht aan de actualiteit en de maatschappij waarin we leven door met hun werk te reflecteren op sociaal-maatschappelijke vraagstukken. Ook duurzaamheid, klimaatverandering en recycling zijn urgente, terugkerende thema’s. Wessel Verrijt (1992, NL), Majda Vidakovic (1990, RS) en Stijn ter Braak (1995, NL) maken hun levensgrote installaties en monumentale sculpturen met gevonden en hergebruikt materiaal, terwijl Mingus Janssen (1994, NL) zich voor deze editie van Paper Art afvroeg hoe de bloemen, planten en dieren op de Veluwe eigenlijk zelf over klimaatverandering denken. Hij ontwikkelde een nieuwe editie van de Non-Human Newspaper waarin hij de gevolgen van bemesting en verzuring voor het ecosysteem van de Veluwe behandelt. Huub Looze (1964, NL) en Margreet van Uffelen (1969, NL) van designstudio Omlab laten in Paper Art zien wat de kracht en potentie is van wc-papier. Ze presenteren onder andere hun zwaluwnest Martin, gemaakt van wc-papierpulp. Migratie en de obstakels die vluchtelingen ervaren op hun zware reis komen aan bod in A Paper Monument for the Paperless van beeldend kunstenaar Himmelsbach (1983, NL). Met dit werk wil hij niet alleen mensen bereiken die andere overtuigingen en waarden hebben dan hijzelf maar ook deze anonieme groep ongedocumenteerden meer zichtbaarheid en aandacht geven.
Papier is ook regelmatig het onderwerp. Ellen Mandemaker (1968, NL) maakte voor het werk in CODA Paper Art installaties waarbij ze gekleurde vellen papier ophing, vouwde en fotografeerde. Door te fotograferen zocht ze een manier om los te komen van het papier, zodat je in de eerste plaats vorm en kleur ervaart en pas in tweede instantie ziet dat het papier is. In Nat Karton van Bert Scholten (1988, NL) is papier op een heel andere manier het onderwerp. Nat Karton wordt gevormd door een krant en film over de Groningse lintdorpen Oude Pekela, Nieuwe Pekela en Boven Pekela. Deze regio had tot de jaren zestig een bloeiende strokartonindustrie. Na het sluiten van de fabrieken ontstond een negatief beeld. Scholten vroeg zich af of dit wel terecht was en verbleef een maand in Oude Pekela. Hier bezorgde hij een huis-aan-huis krant met vergeten woorden en verhalen uit de lokale kartonindustrie.
In CODA Paper Art is net als voorgaande edities ook aandacht voor ambacht en innovatie. Textielkunstenaar en ontwerper Sun Lee (1985, KR) stelde zichzelf vragen over de relatie tussen mode en traditie en tussen mens en natuur. Welke kleding maken we, van welk materiaal en wat dragen we? En kan mode ooit echt duurzaam worden? In Paper Art wordt haar serie papieren kleding Consumption of heritage getoond. Daarnaast zijn er voor Paper Art drie nieuwe werken duurzaam gefabriceerd en uitgesneden met de lasersnijder in CODA ExperienceLab. In de kinetische installatie Notes on movement van Zoro Feigl (1983, NL) lijkt een prop papier op onnatuurlijk wijze in de lucht te bewegen. Door de trilling van een stroboscoop is het alsof het papieren object ademt en een eigen leven leidt.