Het is bijzonder als er objecten opduiken die gebruikt zijn in Het Apeldoornsche Bosch, de Joodse psychiatrische instelling die gevestigd was aan de Zutphensestraat in Apeldoorn. In de nacht van 21 op 22 januari 1943 werd de instelling door de bezetter ontruimd. Bijna 1300 patiënten en personeelsleden werden direct naar Auschwitz afgevoerd en geen van hen keerde terug. In dat licht is het verhaal van de drinkbeker, die de Stichting Apeldoornsche Bosch onlangs geschonken werd, bijna ongelooflijk te noemen.
De schenker van de beker is de heer Peter Veenhuizen die overleed op 9 november jongstleden. Zijn vader had in de jaren ’50 een timmerbedrijf aan de Tennislaan (nu Antilopestraat) in Apeldoorn en als jongen verdiende Peter daar op zaterdagmiddag een centje bij met de verkoop van zaagrestanten. Daar kwam hij ook in contact met een man uit de buurt die elke zaterdagmiddag latjes kwam halen om vliegers mee te maken voor de buurtkinderen. Waar nu de wijk Kerschoten ligt, waren toen nog de weilanden van boer Hendriksen waar regelmatig gevliegerd werd. Van zijn vader mocht Peter voor die latjes geen geld vragen, want deze klant ‘had al genoeg meegemaakt’. Peter en de klant raakten gaandeweg in gesprek en zo kreeg Peter Veenhuizen zijn verhaal te horen. Hij bleek een overlevende van Auschwitz te zijn en nadat het Russische leger het vernietigingskamp had bevrijd, was hij met hulp van het Rode Kruis teruggekeerd naar Apeldoorn.
Voor de oorlog had ‘de vliegerman’ gewerkt als ambtenaar bij de gemeente Apeldoorn. Tijdens de bezetting was hij al snel betrokken geraakt bij verzetsactiviteiten en had hij plannen gemaakt om de gemeentelijke bevolkingsregistratie te vernietigen. Dat plan vond geen doorgang. Hij werd opgepakt door de Sicherheitsdienst en naar Auschwitz gedeporteerd. In het kamp kwam hij te werken op de plek waar alle bezittingen werden gesorteerd die met de transporten meekwamen. Hier heeft hij eind januari 1943, nadat het transport uit Het Apeldoornsche Bosch was aangekomen, de beker aangetroffen. Omdat hij daarop de inscriptie Apeldoornsche Bosch zag, heeft hij de beker voor zichzelf bewaard.
Na zijn terugkeer in Apeldoorn was de ernstig getraumatiseerde man niet meer in staat te werken. Het maken van vliegers was voor hem een afleiding. Op een gegeven moment heeft de vliegerman de drinkbeker aan Peter Veenhuizen gegeven met de woorden “Hier heb je de beker die ik heb meegesmokkeld uit Auschwitz. Dan denk je nog eens aan Het Apeldoornsche Bosch”. Daarna is de man niet meer in de timmerwerkplaats geweest en uit het zicht verdwenen.
Oproep
CODA archivaris Stefan Rutten en Theo de Korte, secretaris van de Stichting Apeldoornsche Bosch, beoordelen de beker als authentiek. Een groot vraagteken blijft echter de identiteit van ‘de vliegerman’. Aan de hand van vooroorlogse ambtenarenregisters, politierapporten en bestaande getuigenissen uit de oorlogsjaren is het tot op heden niet gelukt om uit te vinden wie deze man was. Maar wellicht zijn er mensen die zich hem nog herinneren als de man met de vliegers op het weiland in Kerschoten of als buurtgenoot in de wijk Het Loo, rond de Koninginnelaan. Als u aanknopingspunten heeft met betrekking tot de identiteit van ‘de vliegerman’, neem dan contact op met CODA archivaris Stefan Rutten (e-mail: s.rutten@coda-apeldoorn.nl, telefoon: 055 – 5268 524).